ไตรลักษณ์

ไตรลักษณ์

ไตรลักษณ์ หมายถึง ลักษณะ 3 ประการ ซึ่งเป็นลักษณะสามัญธรรมดา ลักษณะตามธรรมชาติ ของสรรพสิ่งทั้งหลายทั้งปวง ไตรลักษณ์นี้ ถือว่าเป็นหลักธรรมสำคัญ ที่พระพุทธเจ้าได้ทรงตรัสรู้

ลักษณะ 3 ประการนั้น ได่แก่

   1. อนิจจัง

   2. ทุกขัง

   3. อนัตตา

1. อนิจจัง คือ ความไม่เที่ยง ความไม่ยั่งยืน ความไม่คงที่ หมายถึง สรรพสิ่งทั้งหลายทั้งปวง ย่อมมีลักษณะที่ แปรเปลี่ยนไป เสื่อมไป สลายไป ไม่อาจอยู่คงที่ได้ ไม่อาจคงสภาพเดิมอยู่ได้ตลอดไป

2. ทุกขัง คือ ความเป็นทุกข์ หมายถึง ภาวะที่ถูกบีบคั้น ถูกกดดัน มีอาการฝืน มีความขัดแย้ง มีความไม่สมบูรณ์ มีความบกพร่องอยู่ในตัว เพราะ มีปัจจัยปรุงแต่ง ทำให้เกิดสภาพอย่างนั้น ทำให้เกิดเป็นความทุกข์ใจ สิ่งต่างๆทั้งหลาย ล้วนก่อให้เกิดทุกข์ ล้วนสร้างความเป็นทุกข์ ขึ้นมาได้ทั้งสิ้น ถ้าไปปรุงแต่งจิตให้เกิดทุกข์

3. อนัตตา คือ การไม่ใช่ตัวตน การที่ไม่มีตัวตน หมายถึง อาการที่แสดงถึงความ ไม่ใช่ใคร ไม่ใช่ของใคร ไม่อยู่ในอำนาจควบคุมของใคร ความที่ไม่สามารถบังคับ ไม่สามารถควบคุม ให้ทุกสิ่งทุกอย่าง เป็นไปตามที่ต้องการได้ ตามใจปรารถนา เช่น ไม่สามารถบังคับ ไม่สามารถควบคุม ให้ชีวิตคงอยู่ได้ ยั่งยืนตลอดไป เป็นต้น ถ้าได้เห็น ถ้าได้เข้าใจ อย่างแจ่มแจ้ง อย่างชัดเจน และ ถูกต้อง ในอนัตตานี้แล้ว ความรู้สึกที่ว่า ไม่มีตัวตน ก็จะเกิดขึ้นมาเอง จะมองเห็นได้ว่า ทุกสิ่งทุกอย่าง ล้วนไม่มีความหมายแห่งความเป็นตัวเป็นตน จะไม่ไปหลง จะไม่ไปยึดติดในสิ่งใด จะรู้ว่า ไม่มีสิ่งใดที่เป็นของเรา แม้แต่ตัวของเราเองก็ไม่ได้เป็นของเรา

ลักษณะทั้ง 3 ประการนี้ เรียกได้อีกอย่างหนึ่งว่า สามัญลักษณะ หมายถึง ลักษณะที่มีความเสมอกันแก่สังขารทั้งปวง ซึ่งเป็นกฎของธรรมชาติ หรือ เป็นข้อกำหนดที่แน่นอนของสังขารทั้งปวง

ถ้าได้เข้าใจในไตรลักษณ์นี้ อย่างถูกต้อง และ แจ่มแจ้งแล้ว ก็จะทำให้ปล่อยวางสิ่งต่างๆได้ง่าย หากเกิดความเปลี่ยนแปลง หรือ เกิดความสูญเสียใดๆ ก็จะเข้าใจได้ว่า ทุกสิ่งล้วนเป็นอนิจจัง เป็นไปตามธรรมดา เป็นไปตามธรรมชาติ ทุกสิ่งต้องมีการเปลี่ยนแปลง ไม่อาจเหนี่ยวรั้งไว้ได้ตลอดไป ไม่ไปปรุงแต่งจิต จนทำให้เกิดเป็นความทุกข์ ไม่ไปยึดมั่นถือมั่นสิ่งใด แม้แต่ตัวตนของตนเอง เพราะรู้ว่า ทุกสิ่งล้วนแล้วแต่เป็น อนัตตา เมื่อปล่อยวางได้ ใจก็เป็นสุข