อเหตุกจิต
อเหตุกจิต คือ จิตที่ไม่มีเหตุทั้ง 6 เข้ามาประกอบ เป็นจิตที่เกิดก่อน สเหตุกจิต (กุศลจิต หรือ อกุศลจิต)
เหตุทั้ง 6 นั้น ก็คือ
- จิตจำพวกที่เป็นเหตุแห่งบาป หรือ อกุศลเหตุ มี 3 ประการ คือ โลภเหตุ โทสเหตุ และ โมหเหตุ
- จิตจำพวกที่เป็นเหตุแห่งบุญ หรือ กุศลเหตุ มี 3 ประการ คือ อโลภเหตุ อโทสเหตุ และ อโมหเหตุ
อเหตุกจิต จะไม่มีเหตุทั้ง 6 นี้ มาประกอบด้วยเลย แม้แต่เหตุเดียว
จิตที่เป็นอเหตุกจิต มีอยู่ 18 ดวง แบ่งออกเป็น 3 จำพวก ได้แก่
- อกุศลวิบากจิต 7 ดวง
- อเหตุกกุศลวิบากจิต 8 ดวง
- อเหตุกกริยาจิต 3 ดวง
อกุศลวิบากจิต
เป็นจิตที่มีผลมาจาก อกุศลกรรม เป็นผลของบาป ที่ได้กระทำมาแล้วในอดีต มีอยู่ 7 ดวง ได้แก่
1.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล มองเห็นรูปที่ไม่ดี
2.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล ได้ฟังเสียงที่ไม่ดี
3.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล ได้กลิ่นที่ไม่ดี
4.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล ได้รสที่ไม่ดี
5.จิตเกิดที่พร้อมทุกขเวทนา จากผลของอกุศล กายกระทบกับสิ่งที่ไม่ดี
6.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล รับอารมณ์ทั้ง 5 ที่ไม่ดี
7.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของอกุศล พิจารณาอารมณ์ทั้ง 5 ที่ไม่ดี
อเหตุกกุศลวิบากจิต
เป็นจิตที่มีผลมาจาก กุศลกรรม เป็นผลของบุญ ที่ได้กระทำมาแล้วในอดีต มีอยู่ 8 ดวง ได้แก่
1.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล มองเห็นรูปที่ดี
2.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล ได้ฟังเสียงที่ดี
3.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล ได้กลิ่นที่ดี
4.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล ได้รสที่ดี
5.จิตเกิดที่พร้อมทุกขเวทนา จากผลของกุศล กายกระทบกับสิ่งที่ดี
6.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล รับอารมณ์ทั้ง 5 ที่ดี
7.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ จากผลของกุศล พิจารณาอารมณ์ทั้ง 5 ที่ดี
8.จิตที่เกิดพร้อมโสมนัสเวทนา จากผลของกุศล พิจารณาอารมณ์ทั้ง 5 ที่ดียิ่ง
อเหตุกกริยาจิต
เป็นจิตที่ไม่ได้มีผลมาจาก กุศล หรือ อกุศล แต่อย่างใด เป็นเพียงจิตที่ สักแต่ว่าทำไป โดยไม่มีเจตนาใดๆ จึงไม่สามารถที่จะ ก่อให้เกิดเป็นบุญ หรือ เป็นบาปได้ มีอยู่ 3 ดวง ได้แก่
1.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ พิจารณาอารมณ์ทางทวารทั้ง 5 หมายถึง เป็นจิตที่พิจารณาอารมณ์ ที่เข้ามากระทบ ว่าเป็นอารมณ์ทางทวารไหน เพื่อให้สัญญาณแก่วิญญาณจิตทางทวารนั้นรับอารมณ์
2.จิตที่เกิดพร้อมความเฉยๆ พิจารณาอารมณ์ทางมโนทวาร หมายถึง เป็นจิตที่ทำหน้าที่ ตัดสินอารมณ์ทั้ง 5 ทางทวารทั้ง 5 และ พิจารณาอารมณ์ทั้ง 6 ที่เกิดทางมโนทวาร คือ ทางใจนึกคิดโดยตรงด้วย
3.จิตที่ยิ้มแย้ม เป็นกิริยาที่จิตยิ้มเอง โดยปราศจากเจตนาที่จะยิ้ม หมายความว่าไม่อยากยิ้มมันก็ยิ้มของมันเอง กิริยาจิตดวงนี้ มีเฉพาะในพระอรหันต์เท่านั้น ในบุคลลอื่นที่มิใช่พระอรหันต์ จะยิ้ม และ หัวเราะ ด้วยจิตดวงอื่น
(อกุศลวิบากจิต มีแต่ประเภท อเหตุกจิต เท่านั้น จึงเรียกแค่ อกุศลวิบากจิต ก็เข้าใจ แต่ กุศลวิบากจิต กับ กิริยาจิต มีทั้งประเภท อเหตุกจิต และ สเหตุกจิต จึงต้องเรียกให้ชัดเจนว่าเป็น อเหตุกกุศลวิบากจิต และ อเหตุกกริยาจิต)
ผู้ที่ปฏิบัติธรรมทั้งหลาย ควรพิจารณา ทำความเข้าใจใน อเหตุกจิตนี้ เพราะถ้าไม่เข้าใจ ในการปฏิบัติ อาจมีการพยายาม บังคับสังขาร จนเป็นอันตรายต่อการปฏิบัติธรรมได้
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น