เอตทัคคะ

 เอตทัคคะ

เอตทัคคะ คือ ตำแหน่งที่พระพุทธเจ้า ประทานแต่งตั้งให้พุทธสาวก ที่มีความสามารถโดดเด่น ในด้านใดด้านใดหนึ่ง 

เหตุที่จะได้ตำแหน่ง เอตทัคคะนี้ มีอยู่ 4 ประการ ดังนี้

1.โดยเหตุเรื่องที่เกิด (อัตถุปปัตติ) คือ แสดงความสามารถได้โดดเด่น โดยสอดคล้องกับ สถานการณ์ หรือ เหตุการณ์ ที่เกิดขึ้น

2.โดยเหตุจากกาลก่อน (อาคมนะ) คือ ได้สะสม สร้างบุญ สร้างกุศล ในด้านนั้น มาจากอดีตชาติ และ ตั้งจิตปรารถนา เพื่อให้บรรลุตำแหน่งนั้นด้วย

3.โดยเหตุความชำนาญ (จิณณวสี) คือ มีความ ชำนาญ เชี่ยวชาญ ในด้านนั้นเป็นพิเศษ 

4.โดยเหตุยิ่งด้วยคุณ (คุณาติเรก) คือ มีความสามารถ เหนือกว่าผู้อื่น ในด้านนั้น

ในพุทธบริษัทแต่ละฝ่าย พระพุทธเจ้า จะทรงแต่งตั้งตำแหน่งเอตทัคคะ ในแต่ละตำแหน่ง ให้เพียงท่านเดียวเท่านั้น

พุทธบริษัทแต่ละฝ่าย คือ ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา มีผู้ที่เป็นเอตทัคคะ ดังนี้

ฝ่ายพระภิกษุ มีเอตทัคคะ 41 ท่าน

ฝ่ายพระภิกษุณี มีเอตทัคคะ 13 ท่าน

ฝ่ายอุบาสก มีเอตทัคคะ 10 ท่าน

ฝ่ายอุบาสิกา มีเอตทัคคะ 10 ท่าน

เอตทัคคะฝ่ายภิกษุ 41 ท่าน มีดังนี้ 

1.พระอัญญาโกณฑัญญเถระ ผู้รัตตัญญู (รู้ราตรีนาน - มีประสบการณ์มาก)

2.พระอุรุเวลกัสสปเถระ ผู้มีบริวารมาก

3.พระสารีบุตรเถระ (อัครสาวกฝ่ายขวา) ผู้มีปัญญา

4.พระมหาโมคคัลลานเถระ (อัครสาวกฝ่ายซ้าย) ผู้มีฤทธิ์

5.พระปุณณมันตานีบุตรเถระ ผู้เป็นพระธรรมกถิกะ

6.พระกาฬุทายีเถระ ผู้ทำตระกูลให้เลื่อมใส

7.พระนันทเถระ (ศากยะ) ผู้สำรวมอินทรีย์

8.พระราหุลเถระ ผู้ใคร่ในการศึกษา

9.พระอุบาลีเถระ ผู้ทรงพระวินัย

10.พระภัททิยเถระ ผู้เกิดในตระกูลสูง

11.พระอนุรุทธเถระ ผู้มีทิพยจักษุ

12.พระอานนทเถระ ผู้เป็นพหูสูต ผู้มีสติ ผู้มีคติ ผู้มีความเพียร และ เป็นพุทธอุปัฏฐาก

13.พระโมฆราชเถระ ผู้ยินดีในจีวรเศร้าหมอง

14.พระปิณโฑลภารทวาชเถระ ผู้บันลือสีหนาท

15.พระมหากัจจายนเถระ ผู้อธิบายความย่อให้พิสดาร

16.พระสีวลีเถระ ผู้มีลาภมาก

17.พระโสณกุฏิกัณณเถระ ผู้มีถ้อยคำไพเราะ

18.พระมหากัสสปเถระ ผู้ถือ และ สรรเสริญธุดงค์

19.พระราธเถระ ผู้ทรงปฏิภาณ (ญาณแจ่มแจ้งในพระธรรมเทศนา)

20.พระลกุณฏกภัททิยเถระ ผู้มีเสียงไพเราะ

21.พระทัพพมัลลบุตรเถระ ผู้จัดแจงเสนาสนะ

22.พระพากุลเถระ ผู้มีอาพาธน้อย

23.พระวักกลิเถระ ผู้หลุดพ้นด้วยศรัทธา (สัทธาธิมุต)

24.พระมหากัปปินเถระ ผู้กล่าวสอนภิกษุ

25.พระอุปเสนเถระ ผู้นำความเลื่อมใสมาโดยรอบ (ในหมู่ชนทั้งชั้นสูงและชั้นตํ่า)

26.พระขทิรวนิยเรวตเถระ ผู้อยู่ป่าเป็นวัตร

27.พระสุภูติเถระ ผู้อรณวิหาร (เจริญฌานประกอบด้วยเมตตา) และ ผู้เป็นทักขิไณยบุคคล

28.พระพาหิยทารุจีริยเถระ ผู้ตรัสรู้เร็วพลัน (ขิปปาภิญญา)

29.พระวังคีสเถระ ผู้มีปฏิภาณ (กล่าวคาถาสรรเสริญคุณพระศาสดา)

30.พระโสณโกฬิวิสเถระ ผู้ปรารภความเพียร

31.พระโสภิตเถระ ผู้ระลึกชาติก่อน (ปุพเพนิวาสานุสติญาณ)

32.พระนันทกเถระ (มิใช่ศิษย์พราหมณ์พาวรี) ผู้กล่าวสอนภิกษุณี

33.พระกังขาเรวตเถระ ผู้ยินดีในฌาน

34.พระมหาปันถกเถระ ผู้ฉลาดในปัญญาวิวัฏ (วิปัสสนา)

35.พระจูฬปันถกเถระ ผู้เนรมิตกายด้วยมโนมยิทธิ ผู้ฉลาดในเจโตวิวัฏ

36.พระกุณฑธานเถระ ผู้รับสลากก่อน

37.พระรัฐบาลเถระ ผู้บวชด้วยศรัทธา

38.พระกุมารกัสสปเถระ ผู้แสดงธรรมวิจิตร

39.พระมหาโกฎฐิตเถระ ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา

40.พระสาคตเถระ ผู้ฉลาดในเตโชธาตุ(กสิณ)

41.พระปิลินทวัจฉเถระ ผู้เป็นที่รักใคร่ชอบใจของเทวดา

เอตทัคคะฝ่ายภิกษุณี 13 ท่าน มีดังนี้ 

1.พระมหาปชาบดีเถรี ผู้รัตตัญญู

2.พระมหาเขมาเถรี ผู้มีปัญญา

3.พระมหาอุบลวรรณาเถรี ผู้มีฤทธิ์

4.พระมหาปฏาจาราเถรี ผู้ทรงพระวินัย

5.พระมหานันทาเถรี ผู้ยินดีในฌาน

6.พระมหาธรรมทินนาเถรี ผู้เป็นธรรมกถึก

7.พระมหาโสณาเถรี ผู้ปรารภความเพียร

8.พระมหาสกุลาเถรี ผู้มีทิพยจักษุ

9.พระมหาภัททากุณฑลเกสีเถรี(พระนางยโสธรา) ผู้ตรัสรู้เร็วพลัน

10.พระมหาภัททกาปิลานีเถรี ผู้มีปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ระลึกชาติได้)

11.พระนางยโสธรา ผู้บรรลุมหาภิญญา

12.พระมหากีสาโคตมีเถรี ผู้ทรงจีวรเศร้าหมอง

13.พระมหาสิงคาลมาตาเถรี ผู้พ้นกิเลสด้วยศรัทธา

เอตทัคคะฝ่ายอุบาสก 10 ท่าน มีดังนี้ 

1.ตปุสสะและภัลลิกะ ผู้ถึงสรณะก่อน

2.อนาถปิณฑิกเศรษฐี ผู้เป็นทายก

3.จิตตคฤหบดี ผู้เป็นธรรมกถึก

4.หัตถกอาฬวกอานาคามี ผู้สงเคราะห์บริษัทด้วยสังคหวัตถุ 4

5.พระเจ้ามหานามะ ผู้ถวายปัจจัย 4 อันประณีต

6.อุคคคฤหบดี ผู้ถวายโภชนะเป็นที่ชอบใจ

7.อุคคตคฤหบดี ผู้เป็นสังฆอุปัฏฐาก

8.สูรัมพัฏฐเศรษฐี ผู้เลื่อมใสอย่างมั่นคง

9.ชีวกโกมารภัจจ์ ผู้เลื่อมใสในบุคคล

10.นกุลปิตาคฤหบดี ผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า

เอตทัคคะฝ่ายอุบาสกา 10 ท่าน มีดังนี้ 

1.นางสุชาดา ผู้ถึงพระรัตนตรัยก่อน

2.นางวิสาขา ผู้เป็นทายิกา

3.นางขุชชุตตรา ผู้เป็นพหูสูต

4.นางสามาวดี ผู้อยู่ด้วยเมตตา

5.นางอุตตรา(นันทมาตา) ผู้ยินดีในฌาน

6.นางสุปปวาสา ผู้ถวายรสอันประณีต

7.นางสุปปิยา ผู้เป็นคิลานุปัฏฐาก

8.นางกาติยานี ผู้เลื่อมใสมั่นคง

9.นางกาฬี(อุบาสิกาชาวกุรุรฆริกา) ผู้เลื่อมใสโดยได้ยินได้ฟังตาม

10.นางนกุลมาตาคหปตานี ผู้มีความคุ้นเคยในพระพุทธเจ้า